Metoda projektów badawczych

"Nie trzeba też ptaka prosić, by wyleciał, tylko klatkę mu otwórz" *

 Według prof. Lilian Katz, która wprowadziła metodę projektów badawczych do pedagogiki wczesnodziecięcej i jest światowym ekspertem w tym temacie:

"Projekt to pogłębione badanie tematu lub zjawisk o dużej wartości poznawczej, warte zainteresowania dzieci. Projekt daje możliwość wykorzystania w programie nauczania wzajemnie zależnych od siebie reguł rozwojowych, uczenia się oraz nauczania małych dzieci."

Projekt realizuje zwykle niewielka grupa dzieci, czasami cały zespół, a czasem pojedyncze dziecko.

Cechy projektu: 

    • charakter badawczy
    • pytania postawione przez dzieci lub nauczyciela
    • pytania pojawiające się w trakcie wspólnej pracy nauczyciela z dziećmi
    • działania ukierunkowane tak, by znaleźć odpowiedz
  

Projekt adresowany jest do 4 wymiarów uczenia się dzieci:

    • wiedzy
    • umiejętności
    • dyspozycji
    • uczuć

Podejście projektowe odpowiada na potrzeby rozwojowe dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.  Dzięki projektom mogą być ujawniane i wzmocnione intelektualne potencjały, które w innych warunkach narażone są na osłabienie lub nawet utratę. Ani skłonności ani uczuć nie wykształcimy poprzez instrukcje czy wyjaśnienia. Dzieci uczą się ich przez zaangażowanie i obserwowanie ich u ważnych osób z otoczenia. Podczas gdy wiele uczuć jest wrodzonych, inne kształtują się wyłącznie poprzez doświadczanie. Oferowanie małym dzieciom formalnych instrukcji zbyt wcześnie, zbyt intensywnie i zbyt abstrakcyjnie może powodować co prawda wzrost wiedzy i umiejętności, ale też zanik dyspozycji do ich rozwijania i wykorzystywania. Uczenie się (szczególnie we wczesnych latach) związane jest z procesem przekształcania wiedzy praktycznej w deklaratywną – symboliczną. Jeśli dzieci nie mają możliwości głębokiego doświadczania niektórych zjawisk, nie rozwijają w sobie dyspozycji do poszukiwania prawdziwego, głębokiego rozumienia. Zmuszanie małych dzieci do zachowań nie całkiem dla nich zrozumiałych, może zmniejszać ich wiarę w siebie i może również zanikać gotowość do obserwowania, stawiania pytań i hipotez. Badania i obserwacje, tak jak zabawa, są naturalnym sposobem uczenia się u małych dzieci. Celem edukacji jest jak najszersze angażowanie umysłu uczącego się dziecka włączając w to jego wrażliwość estetyczną, moralną, społeczną i duchową. Gotowość dzieci do bycia zainteresowanym, zaangażowanym w wysiłek intelektualny jest wzmacniana, jeśli mają one możliwość pracy nad tematem przez dłuższy czas.

Im młodsze dzieci tym bardziej uczą się przez:  

    • interakcję
  
    • doświadczanie z pierwszej ręki, a nie ze źródeł wtórnych
  
    • doświadczenie aktywne, a nie pasywne
     

Należy również podkreślić, że im młodsze dzieci tym ważniejsze jest:

    • żeby miały możliwość działania z realnymi przedmiotami i środowiskiem.
    • żeby miały możliwość wykorzystywania w praktyce wiedzy i umiejętności nabytych również podczas formalnej realizacji pracy dydaktycznej.
    • żeby zapewnnić większą różnorodność metod i podejść pedagogicznych, które są wykorzystywane.
    • zapewnienie większej roli dorosłego w rozwijaniu kompetencji społecznych.
  

Przebieg projektu badawczego:
 

    • Przygotowanie – wybór tematu, sprawdzenie możliwości organizowania badań, ustalenie związku z rocznym programem pracy z dziećmi.
    • I faza - rozpoczęcie projektu- rozmowy z dziećmi, zabawy, ustalenie poziomy wiedzy dzieci, postawienie pytań, stworzenie siatki pojęciowej
    • II faza - rozwinięcie projektu - badania terenowe, współpraca z ekspertami, praca w małych grupach, eksperymentowanie
    • III faza - podsumowanie projektu- podsumowanie przyrostu wiedzy, podzielenie się z innymi, ewaluacja.

Więcej o metodzie można przeczytać w:

tlumaczeniu artykulu Prof. Lilian G. Katz Illinois University
artykule Pani Teresy Ogrodińskiej Prezeski Fundacji Rozwoju Dzieci im. Komeńskiego (strona 12)
książce: Lilian G. Katz Engaging Children’s Minds, Allerton Park, 2004. Przekład: Natalia Młynek, Krzysztof Minge

 

*Jan Amos Komeński (1592-1670), patron fundacji